Definicja i geneza lękowo-ambiwalentnego stylu przywiązania w psychologii
W obszarze lękowo ambiwalentny styl przywiązania psychologia bada głębokie wzorce ludzkich relacji. Każdy człowiek odczuwa naturalną potrzebę bliskości, która towarzyszy nam przez całe życie. Ta fundamentalna potrzeba jest kluczowa dla zdrowego rozwoju emocjonalnego; zaniedbanie tego aspektu musi prowadzić do wykształcenia pozabezpiecznego stylu przywiązania. Teoria przywiązania została opracowana przez Johna Bowlby’ego, a jego prace zrewolucjonizowały rozumienie więzi międzyludzkich, podkreślając znaczenie wczesnych relacji z opiekunami, które tworzą wewnętrzne modele operacyjne. Mary Ainsworth, kontynuując badania Bowlby’ego poprzez test "Sytuacja Obcej", zidentyfikowała główne modele przywiązania: styl bezpieczny, styl unikający oraz styl lękowo ambiwalentny, dlatego zrozumienie tych wzorców jest niezwykle ważne, aby lepiej analizować ludzkie zachowania. Styl bezpieczny wykształca się u około 66% dzieci i dorosłych, natomiast styl lękowo ambiwalentny rozwija się u około 20% dzieci, co świadczy o trwałości wczesnych doświadczeń.
Kształtowanie się stylu przywiązania ambiwalentny ma swoje korzenie w niespójnych sygnałach od opiekunów. Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania powstaje w wyniku takich niespójnych sygnałów. Opiekun-dostarcza-niespójne sygnały, co dezorientuje dziecko, uniemożliwiając mu rozwinięcie stabilnego poczucia bezpieczeństwa. Rodzic może być czasami czuły i dostępny, zapewniając wsparcie i bliskość, innym razem jednak staje się niedostępny emocjonalnie lub ignoruje potrzeby dziecka. Miłość bywa warunkowa, uzależniona od spełnienia oczekiwań, a w domu często panuje atmosfera zmienności nastrojów, co tworzy środowisko pełne niepewności. Na przykład, rodzic może reagować na płacz dziecka raz natychmiastowym pocieszeniem, okazując pełną empatię, innym razem ten sam rodzic może całkowicie ignorować płacz, pozostawiając malucha w poczuciu osamotnienia i niezrozumienia. Takie zachowanie tworzy wewnętrzny konflikt u malucha, który pragnie bliskości, ale jednocześnie boi się jej utraty. Dziecko-kształtuje-lękowe przywiązanie, ponieważ nie potrafi przewidzieć reakcji opiekuna, co prowadzi do ciągłego poszukiwania potwierdzenia miłości i jednoczesnego lęku przed odrzuceniem. Ono może rozwijać lęk przed opuszczeniem, a także trudności z zaufaniem, które pojawiają się bardzo wcześnie, rzutując na przyszłe relacje. Niespójność-generuje-lęk, który staje się częścią jego osobowości, prowadząc do niskiej samooceny i ciągłej obawy przed byciem niewystarczającym.
Styl lękowo-ambiwalentny rozwija się u około 20% dzieci, co czyni go jednym z pozabezpiecznych wzorców przywiązania. Dzieci z tym stylem reagują na rozstanie z opiekunem silnym protestem, wyrażając głęboki lęk przed opuszczeniem i są wyraźnie zdenerwowane, często nie dając się łatwo pocieszyć. Po powrocie opiekuna szukają bliskości, ale jednocześnie mogą odpychać go, wyrażając złość lub frustrację, co odzwierciedla ich wewnętrzny konflikt i ambiwalentne podejście do relacji. Pragną uwagi i potwierdzenia miłości, lecz jednocześnie boją się ponownego zranienia lub odrzucenia, co manifestuje się w ich sprzecznych zachowaniach. Porównując rodzaje więzi, widzimy wyraźne różnice: dzieci z bezpiecznym stylem ufają opiekunom, reagują na rozstanie spokojniej i łatwo się uspokajają po ich powrocie, natomiast dzieci z unikowym stylem wydają się obojętne na rozstanie i unikają bliskości po powrocie opiekuna, maskując wewnętrzny stres. Wczesne doświadczenia z opiekunami mają fundamentalne znaczenie dla kształtowania się stylów przywiązania i mogą rzutować na całe życie.
Kluczowe cechy dziecięcego lękowo-ambiwalentnego stylu:
- Odczuwanie silnego lęku przed opuszczeniem opiekuna.
- Trudności w uspokojeniu się po rozstaniu z dorosłym.
- Niespójność-powoduje-lęk, manifestujący się w zmienności nastrojów.
- Dziecko-poszukuje-bliskości, lecz jednocześnie odpycha opiekuna.
- Prezentowanie ambiwalentnego podejścia do relacji z rodzicem.
| Styl przywiązania | Zachowanie opiekuna | Wpływ na dziecko |
|---|---|---|
| Bezpieczny | Spójny, responsywny, dostępny emocjonalnie. | Rozwija zaufanie, wysoką samoocenę, autonomię. |
| Lękowo-ambiwalentny | Niespójny, nieprzewidywalny, czasami dostępny, czasami ignorujący. | Niska samoocena, lęk przed odrzuceniem, niepewność. |
| Unikający | Ograniczony emocjonalnie, odrzucający, promujący niezależność. | Unikanie bliskości, tłumienie emocji, niska empatia. |
Jakie są główne założenia teorii przywiązania Johna Bowlby’ego?
Teoria Bowlby’ego musi podkreślać znaczenie wczesnych relacji między dzieckiem a opiekunem. Po pierwsze, zakłada, że ludzie posiadają wrodzoną potrzebę tworzenia bliskich więzi. Po drugie, te więzi kształtują "wewnętrzne modele operacyjne" – schematy myślenia o sobie i innych. Po trzecie, jakość tych wczesnych relacji rzutuje na przyszłe zdolności do budowania zdrowych związków. Bowlby uważał, że bezpieczna baza jest kluczowa dla eksploracji świata.
Jak niespójne sygnały wpływają na rozwój lękowo-ambiwalentnego stylu?
Niespójne sygnały od opiekunów dezorientują dziecko. Maluch nie wie, czy opiekun będzie dostępny. Raz dostaje czułość, innym razem jest ignorowany. Ta zmienność emocjonalna tworzy niepewność. Dziecko staje się nadmiernie wyczulone na sygnały odrzucenia. Na przykład, jeśli rodzic raz reaguje na płacz z troską, a raz z irytacją, dziecko uczy się, że bliskość jest nieprzewidywalna. Rozwija silny lęk przed opuszczeniem. Pragnie bliskości, lecz jednocześnie boi się jej utraty.
Poniższa infografika przedstawia procentowe występowanie głównych stylów przywiązania w populacji. Warto zwrócić uwagę, że suma może przekraczać 100% ze względu na zaokrąglenia oraz różnice w badaniach. Statystyki psychologiczne często wykazują niewielkie odchylenia.
